Мактаб даври бошлангани заҳоти қизим билан ўқишга қўшимча равишда қай бир тўгаракка боришини маслаҳатлаша бошладик. Унинг бадиий гимнастика ёки театр машғулотларига боргиси келар, мен эса суҳандонлик ёки журналистика бўйича машғулотларга қатнашини истардим. Аммо ҳар иккисига ҳам боришининг иложи йўқ. Чунки тўгарак машғулотлари асосий дарсларидан ҳам чалғитмаслиги лозим эди. Ўйлай-ўйлай, қизимнинг истаги билан бадиий гимнастика тўгарагига ёзилишни мақсад қилиб қўйдик. Хўш, тўгарак танлашда нималарга эътибор бериш лозим?
Муҳим қоидалар
· Баъзи ҳолларда ота-оналар ўзлари эриша олмаган чўққиларни фарзандлари забт этишини исташади ва шунга кўра тўгарак танлашади. Боланинг истак-хоҳиши эса эътибордан четда қолиб кетади. Аслида тўгарак танлашда биринчи ўринда боланинг қизиқиш ва истеъдодини эътиборга олиш зарур.
· Қўшимча машғулотнинг бола ҳаётидаги ўрни ҳақида ўйлаб кўринг. Фарзандингиз бу машғулотларга нима учун бормоқда: вақтини зое ўтказмаслиги учунми ёки профессионал (спортчи, шахматчи, дурадгор, тикувчи…) бўлиши учунми?
· Боланинг яширин хислатларини очиб, камчиликларини тузатишга ёрдам бера олувчи машғулот турини танланг. Масалан, фарзандингиз уятчан бўлса, у «очилиши» учун театр тўгараклари тўғри келади. Тўполончи болалар эса бирор спорт тури билан шуғулланганлари маъқул. Бу боланинг ички оламида йиғилиб қолган энергия чиқиб кетишига, тўғри йўналтиришга ёрдам беради.
· Боланинг қизиқиши билан биргаликда бўйи, вазни, соғлигини ҳам эътиборга олиш даркор.
Футболми ёки математика?
Тўгараклар асосан 7 турда бўлади: спорт, мусиқа, хореография, амалий ижод, илмий, театр ва бадиий санъат.
Спорт тўгараги эпчилликни, иродани, ўзига бўлган ишончни, чидамлиликни ошириб, қийинчиликларни енгишга ўргатади. Бола бошқалар билан бир гуруҳ бўлиб ишлашни ўрганади.
Хореография тўгараги болага ўзини-ўзи кашф этишга ёрдам беради. Қолаверса, спорт турларига яқин. Уятчан, тортинчоқ болаларга хореографик машқлар билан шуғулланиш тавсия этилади.
Бадиий санъат тўгараги кичик моторика ва тасаввурни ривожлантиради, боладаги сабрни ошириб, ўзини назорат қилишни ўргатади. Бадиий санъат билан шуғулланувчи болалар атроф-муҳитга ўзгача кўз билан қарай бошлайди.
Мусиқа тўгараги биринчи ўринда эшитиш қобилиятини ривожлантириб, ритмни ҳис қилишни ўргатади. Бу машғулот турлари ҳам тортинчоқ болаларга тавсия қилинади.
Театр машғулотлари сўзларни чиройли талаффуз қилишни ва тўғри гапиришни, ўз ҳисларини ифодалашни ўргатади. Саҳна машғулотлари ёрдамида эса бола ўз танасини бошқаришни ўрганади. Шунингдек, бу машғулот ёрдамида бола ўзидаги тортинчоқликни енгади ва хотирасини мустаҳкамлайди.
Амалий ижод (ганчкорлик, кашта тикиш, мунчоқ териш) тўгараги ҳаракат моторикасига яхши таъсир кўрсатади. Бу бола нутŗини ҳам ривожлантиради. Бундай машғулотлар билан шуғулланган бола сабр-тоқатли бўлади.
Неча ёшдан?..
Болани неча ёшдан тўгаракка бериш мумкинлиги ҳақида мутахассисларнинг фикри турли хил. Баъзилари шошмасликни тавсия қилишади. Айрим спорт турларида эса ёш чегирмалари бор. Масалан, теннис билан шуғулланиш учун бола 5 ёшни тўлдирган бўлиши лозим.
1-синф ўқувчиси учун шундоғам масъулият катта: янги муҳит, дарслар… Шу сабабли ўқитувчилар 1-синфда болани қўшимча машғулотларга беришни тавсия этишмайди. Бадиий гимнаcктика билан шуғулланиш қанча эрта бошланса шунча яхши. 10 ёшдан сўнг эса у билан шуғулланиш қийин кечади, чунки боланинг суяклари нисбатан қотиб улгуради.
Журналистика, ёш сухандон, театр машғулотлари, мусиқа, бадиий санъат каби тўгараклар учун ёш чегирмаси йўқ.
Тикиш-бичиш машғулотларига қизларни 9-10 ёшдан берган маъқул.
Ота-оналар учун!
· Агар бола бу йил ўтган йилгидан фарқли ўлароқ, бошқа машғулот турини танласа, хафа бўлманг. Чунки у ўсмоқда ва табиийки, унинг қизиқишлари ҳам ўзгариб боради.
· У ёки бу қўшимча машғулот вазифаларини бажара олмагани учун болани ортиқча койиш ярамайди. Бу билан фарзандингизни севимли машғулотидан совитиб қўйишингиз мумкин.
· Фарзандингизни қўллаб-қувватланг. Шунда у ҳам сиз билан маслаҳатлашишни канда қилмайди.
Тўгараклар ҳар бир мактабда ташкил қилинган бўлиб, асосан бепул хизмат кўрсатади. Аммо спорт машғулотлари пулли. Шунингдек, яна қўшимча тўгараклар туман Болалар Ижодиёт Уйида ҳам хизмат кўрсатади.
